2. พฺรหฺมจริโยคธสุตฺตวณฺณนา

[998] เยสนฺติ อนิยมโต สทฺธาทีนมาธารภูตปุคฺคลทสฺสนํฯ พุทฺเธ ปสาโท คหิโตฯ โส หิ อิตเรหิ ปฐมํ คเหตพฺโพติฯ อริยกนฺตานิ สีลานิ คหิตานิ โสตาปนฺนสฺส สีลานํ อธิปฺเปตตฺตาฯ สงฺเฆ ปสาโท คหิโต ธมฺมปฺปสาทสฺส อนนฺตรํ วุจฺจมานตฺตาฯ ธมฺเม ปสาโท คหิโต อเวจฺจปฺปสาทภาวโตฯ โสตํ อริยมคฺคํ อาทิโต ปตฺติ โสตาปตฺติ, ตสฺสา องฺคานิ โสตาปตฺติยงฺคานิฯ ปจฺเจนฺตีติ ปชายนฺติ อธิคจฺฉนฺติฯ เตนาห ‘‘ปาปุณนฺตี’’ติฯ พฺรหฺมจริยนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยํฯ กตรปสาโท วตฺตมาโนติ อธิปฺปาโยฯ มคฺคปฺปสาโทติ มคฺคสมฺปยุตฺโต ปสาโทฯ อาคตมคฺคสฺสาติ อธิคตมคฺคสฺสฯ มิสฺสกปฺปสาโท เอโสติ ตสฺมา อุโภปิ เถรา ปณฺฑิตา พหุสฺสุตาฯ

3. ทีฆาวุอุปาสกสุตฺตวณฺณนา

[999] ยทคฺเคน ตสฺมิํ อุปาสเก ยถาวุตฺตานิ โสตาปตฺติยงฺคานิ สํวิชฺชนฺติ, ตทคฺเคน โส เตสุ วตฺติสฺสตีติ อาห ‘‘จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สนฺทิสฺสสี’’ติฯ วิชฺชํ ภชนฺตีติ วิชฺชาภาคิยา, เตสุ โกฏฺฐาเสสุ ปริยาปนฺนาติ วุตฺตํ ‘‘วิชฺชาภาคิเยติ วิชฺชาโกฏฺฐาสิเก’’ติฯ

4-5. ปฐมสาริปุตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา

[1000-1001] ‘‘โสตาปตฺตี’’ติ ปฐมมคฺโค อธิปฺเปโต, ตสฺส อธิคมูปาโย โสตาปตฺติยงฺคํฯ เตนาห ‘‘โสตาปตฺติยา ปุพฺพภาคปฏิลาภงฺค’’นฺติฯ โสตาปตฺติอตฺถายาติ โสตาปตฺติมคฺคตฺถายฯ องฺคนฺติ การณํฯ อิตเร รตนตฺตยปฺปสาทาทโยฯ ปุพฺพภาคิยาย โสตาปตฺติยา องฺคํ การณนฺติฯ

6. ถปติสุตฺตวณฺณนา

[1002] (วิตานํ กายานํ กาลนกาย, การณสฺส อุปคตานํ สาตปริยา สิชฺฌติฯ ตตฺถ กายปริปชฺฌายมุเขน ตนฺติํ ฐเปสิ ภควาฯ น หิ ปสฺสถ นมตฺเถหิ กรเณ นิรตฺถโก ปิติ วตฺตติฯ ‘‘นิยตตฺตา’’ติ วุตฺตํฯ ตเมว นิยมํ ‘‘มชฺฌิมปเทเสเยวา’’ติ อวธารเณน วิภาเวติ ฯ มหามณฺฑลจาริกํ จรนฺโตปิ มชฺฌิมปเทสสฺส อนฺตนฺเตเนว จรติฯ ตตฺถ จ วิเนยฺยชนสฺส สโมสรณตา มตฺตปนวาจมหตฺถสุปนนฺติฯ) [เอตฺถนฺตเร ปาโฐ อสุทฺโธ ทุสฺโสธนีโย จ, สุทฺธปาโฐ คเวสิตพฺโพฯ] อรุณุฏฺฐาปนมฺปิ ตตฺเถว โหติฯ ปจฺจนฺตปเทเส ปน ทูเร วิเนยฺยชนา โหนฺติ, ตตฺถ คนฺตฺวา มคฺคผเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา ตโต ปจฺจาคนฺตฺวา มชฺฌิมปเทเส เอว วาสํ อุปคจฺฉติ, ตตฺถ มนุสฺเสหิ กตานํ การานํ มหปฺผลภาวนิยมนตฺถนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘อาสนฺเน โน ภควา’’ติ อิทํ นิทสฺสนมตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น เกวล’’นฺติ อาทิมาหฯ

สกิญฺจนสปลิโพธนฏฺเฐนาติ เอตฺถ กิญฺจนํ ปลิโพโธ อสมาปิตกิจฺจตา, ตทุภยสฺส อตฺถิภาเวนาติ อตฺโถฯ มหาวาเสติ มหาเคเหฯ

ทฺเวปิ ชนาติ อิสิทตฺตปุราณาฯ สิตํ นาม มนฺทหสิตํฯ หสิตํ นาม วิสฺสฏฺฐหสิตํฯ มุตฺตจาโคติอาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ วิสุทฺธิมคฺคฏีกายํ (วิสุทฺธิ. มหาฏี. 1.160) วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํฯ สํวิภาเคติ ปรสฺส ทานวเสน สํวิภชเนฯ อกตวิภาคนฺติ เทยฺยธมฺมวเสน น กตวิภาคํฯ ปุคฺคลวเสน ปน ‘‘สีลวนฺเตหี’’ติ วุตฺตตฺตา กตวิภาคเมว มหปฺผลตากรเณนฯ เตนาห ‘‘สพฺพํ ทาตพฺพเมว หุตฺวา ฐิต’’นฺติฯ

(เอตฺถนฺตเร ปาโฐ อสุทฺโธ ทุสฺโสธนีโย จ, สุทฺธปาโฐ คเวสิตพฺโพฯ)

7. เวฬุทฺวาเรยฺยสุตฺตวณฺณนา

[1003] ปเวณิอาคตสฺสาติ อเนกปุริสยุควเสน ปรมฺปราคตสฺสฯ อตฺตนิ อุปเนตพฺพนฺติ อตฺตนิ เนตฺวา ปรสฺมิํ อุปเนตพฺพํฯ เตนาห ‘‘โย โข มฺยายํ ธมฺโม อปฺปิโย อมนาโป, ปรสฺสเปโส ธมฺโม อปฺปิโย อมนาโป’’ติอาทิฯ อมนฺตภาเสนาติ สมฺผสฺส สมฺผปฺปลาปสฺส อมนฺตาย มนฺตารหิตภาสเนนฯ